یک نویسنده گفت:ساخت مترو یکی از مهمترین و پیچیدهترین پروژههای ملی کشور بوده که بهطور کامل توسط نیروهای داخلی به سرانجام رسیده است.
به گزارش خبرنگار مهر، سومین برنامه «تا کتاب» با رویکرد «کتاب به روایت نویسنده»، دوشنبه ۲۴ آذرماه در تماشاخانه مهر حوزه هنری انقلاب اسلامی با حضور جواد محقق نویسنده کتاب «با اهل انجمن؛ تجربهنگاری محافل شعر ایران»، محمدمهدی اسلامی نویسنده کتاب «راز پرواز»، سعید فخرزاده نویسنده «شهر زیرزمینی تهران چگونه ساخته شد؟»، عاطفه جوشقانیان شاعر کتاب «سی سال بعد» و محمدحسام حاجیفرجاله مترجم کتاب«بحران روایت بحران» برگزار شد.
حجتالاسلام سعید فخرزاده، نویسنده کتاب «شهر زیرزمینی چگونه ساخته شد؟» در سومین برنامه «تا کتاب» با اشاره به ضرورت روایت دستاوردهای چهار دهه پس از انقلاب اسلامی گفت: در ۴۵ سال گذشته، مجموعهای از اتفاقات مهم در کشور رخ داده که ایران را به کشوری قدرتمند و متکی بر توان داخلی تبدیل کرده است؛ اتفاقاتی که حاصل تلاش نیروهای متعهد و متخصص در حوزههای مختلف از جمله صنعت، عمران، مسائل نظامی و پزشکی بوده و پرداختن به روایت این دستاوردها، یک ضرورت جدی به شمار میآید.
وی با یادآوری تأکیدات مکرر مقام معظم رهبری بر موضوع «تبیین» افزود: این دغدغه بهتدریج در حوزه هنری شکل گرفت و با ورود محمدمهدی دادمان، زمینه آغاز پروژههای جدی در این حوزه فراهم شد. در همین مسیر، چند پروژه روایتمحور تعریف شد که از جمله آنها میتوان به تدوین خاطرات شهید حسین امیرعبداللهیان اشاره کرد که در قالب کتاب «صبح شام» منتشر شد.
فخرزاده ادامه داد: یکی دیگر از این پروژهها، پرداختن به موضوع مترو بود؛ موضوعی که در ابتدا شاید کمتر بهعنوان یک دستاورد دیده میشد، اما با ورود به گفتوگو با مهندسان و مدیران اجرایی، مشخص شد ساخت مترو یکی از مهمترین و پیچیدهترین پروژههای ملی کشور بوده که بهطور کامل توسط نیروهای داخلی به سرانجام رسیده است.
وی با اشاره به پیشینه ساخت مترو در ایران توضیح داد: طرح مترو در دوران پهلوی و با مشارکت شرکتهای خارجی آغاز شد، اما بهدلیل بحرانهای سیاسی و اعتصابات سالهای منتهی به انقلاب، پروژه در همان مراحل ابتدایی متوقف ماند. پس از پیروزی انقلاب نیز بهدلیل شرایط خاص کشور، نبود قوانین تثبیتشده و هزینههای بسیار بالای مترو، این پروژه با چالشهای جدی مواجه بود و حتی در مقطعی، ساخت مترو بهعنوان یک پروژه لوکس شهری تلقی میشد.
نویسنده کتاب «شهر زیرزمینی» با بیان اینکه هر کیلومتر مترو هزینهای بسیار سنگین دارد، افزود: با وجود این شرایط، در نهایت و با پیگیریهای انجامشده، تصمیم بر ادامه پروژه گرفته شد؛ آن هم بدون اختصاص بودجه مستقیم دولتی. این در حالی بود که کشور نه توان فنی لازم، نه تجربه مهندسی کافی و نه زیرساختهای لجستیکی مورد نیاز برای اجرای چنین پروژهای را در اختیار داشت.
فخرزاده تصریح کرد: با انتخاب یک مدیر جهادی و تکیه بر تدبیر و خلاقیت داخلی، مسیر بومیسازی فناوری ساخت مترو آغاز شد و طی حدود ۱۲ تا ۱۳ سال، بخش عمدهای از خطوط و تونلهای مترو احداث شد. در ادامه، با آغاز بهرهبرداری از خطوط مترو در دولت خاتمی ، این شبکه به جریان زندگی شهری وارد شد و امروز آثار آن بهوضوح قابل مشاهده است.
وی تأکید کرد: نتیجه این مسیر، تبدیل ایران به یکی از کشورهای دارای توان طراحی و اجرای پروژههای مترو است؛ بهگونهای که متروهای شهرهایی مانند تبریز، اصفهان، مشهد و قم نیز با تکیه بر همین توان داخلی ساخته شدهاند و حتی امکان اجرای پروژههای مشابه در کشورهای منطقه نیز فراهم شده است.
فخرزاده در پایان درباره شیوه نگارش کتاب گفت: تلاش من این بوده که این افتخار ملی را در قالب روایتی خواندنی و مستند ارائه دهم. در این کتاب، با حدود ۴۰ تا ۵۰ نفر از مدیران، مهندسان و افراد کلیدی مرتبط با ساخت مترو گفتوگو شده و حتی خاطرات برخی مدیران دوران پهلوی که در شکلگیری اولیه پروژه نقش داشتند نیز از طریق مصاحبههای غیرحضوری در کتاب آمده است. هدف اصلی این اثر، انتقال تجربه و روایت یکی از بزرگترین پروژههای ملی کشور به مخاطبان است.
در ایران ژانر روایت بحران مغفول مانده است
محمدحسام حاجیفرجاله، مترجم کتاب «بحران روایت بحران»، در نشست معرفی این اثر با اشاره به جایگاه ایران در مواجهه با حوادث طبیعی و انسانی گفت: بررسی فهرست بحرانهای طبیعی و غیرطبیعی در جهان نشان میدهد که ایران بیش از ۸۰ تا ۹۰ درصد این حوادث را تجربه کرده و از این منظر میتوان کشور را در زمره مناطق بحرانخیز دانست.
وی با تأکید بر تکرار مستمر حوادثی مانند زلزله، فروریزش ساختمانها، حوادث معدنی و سایر بحرانها افزود: در چنین شرایطی، پرداختن به تجربههای بهدستآمده از بحرانها و ثبت آنها در قالب روایت، ضرورتی انکارناپذیر است.
حاجیفرجاله با اشاره به جایگاه «روایت بحران» در ادبیات جهانی توضیح داد: در ادبیات ژورنالیستی و ناداستان، ژانری با عنوان وقایعنگاری یا روایت بحران وجود دارد که تلاش میکند تجربههای حاصل از بحرانها را در قالب روایت به مخاطب منتقل کند و از دل آن، راهکارهای مواجهه، مدیریت و کاهش آسیبها استخراج شود.
وی ادامه داد: انباشت این روایتها در طول زمان، موجب تربیت مخاطبانی آگاهتر و مقاومتر در برابر بحرانها میشود و در نهایت به شکلگیری جامعهای با توانمندی بالاتر در مدیریت ریسک و بحران میانجامد.
مترجم کتاب «بحران روایت بحران» با انتقاد از مغفول ماندن این ژانر در ایران تصریح کرد: با وجود ظرفیتها و تجربههای متعدد، روایت بحران در ادبیات ایران به غنای لازم نرسیده و تعداد آثار شاخص در این حوزه به تعداد انگشتان دست هم نمیرسد.
وی با تأکید بر ضرورت همافزایی میان نهادهای اجرایی و حوزه ادبیات گفت: برای توسعه روایت بحران، همکاری میان دستگاههای مدیریت بحران، هلال احمر، اورژانس، آتشنشانی و اهالی ادبیات امری ضروری است؛ موضوعی که انگیزه شکلگیری مجموعه «روایت بحران» در مؤسسه مدرسه نوشتن شد.
حاجیفرجاله درباره کتاب «بحران روایت بحران» توضیح داد: این اثر که حاصل حدود ۳۰ سال پژوهش روشمند دو استاد ارتباطات است، به بررسی چیستی و چگونگی بحران و گونههای مختلف روایت در مواجهه با آن میپردازد و نشان میدهد روایت بحران پدیدهای پیچیده، چندلایه و نیازمند دانشهای متنوعی همچون روانشناسی، جامعهشناسی، روایتشناسی و جغرافیاست.
وی افزود: اگرچه این کتاب ماهیتی دانشگاهی دارد، اما بهگونهای نوشته شده که برای مخاطب عمومی نیز قابل استفاده است و میتواند بهعنوان راهنمایی عملی برای دانشجویان روزنامهنگاری، خبرنگاران میدانی و علاقهمندان این حوزه مورد استفاده قرار گیرد.
این مترجم در پایان با معرفی دیگر جلدهای این مجموعه افزود: «بحران روایت بحران» جلد نخست از مجموعه روایت بحران است و جلد دوم این مجموعه با عنوان «سیلیاری» نوشته میثم امیری، که به تکنگاری سیل سال ۱۳۹۸ خوزستان اختصاص دارد، منتشر شده و در آستانه چاپ دوم قرار دارد. همچنین جلد سوم این مجموعه با محور روایتهایی از بحرانهای ایران به دبیری خود من و نویسندگان معروفی همچون رضا امیرخانی در دست انتشار است.
شاعران جوان امروز یکی از دغدغه هاشه موضعمنده
ناصر فیض، شاعر و منتقد ادبی، در نشست تا کتاب درباره مجموعه «مطلب» و اهمیت چاپ اصولی آثار شاعران جوان گفت: یک اتفاق در مرکز آفرینشهای حوزه هنری افتاد که تحت عنوان مجموعه «مطلب» شکل گرفت و قرار شد تعدادی کتاب چاپ شود که اولین اثر شاعران جوان را شامل میشود. این تصمیم به این دلیل گرفته شد که بازار کتاب پر از آثار شتابزده، بهویژه در حوزه شعر است و بسیاری از کتابها بدون تحقیق و پژوهش منتشر میشوند. به همین دلیل ضرورت داشت تا این آثار در قالبی اصولی و معتبر چاپ شوند.
وی افزود: در این مجموعه، شاعران خود آثارشان را ارائه میکنند و در جلسات متعددی با حضور اساتید و خود شاعر، بیت به بیت شعرها بررسی و اصلاح میشوند. اگر اشکالی وجود داشته باشد، تذکر داده میشود و پیشنهادات برای ارتقای اثر به شاعر ارائه میشود تا نهایتاً یک مجموعه قابل ارائه حاصل شود. ناشر نیز با اعتبار خود، چاپ این آثار را تضمین میکند. این اعتبار بسیار مهم است، زیرا بسیاری از کتابها در بازار بدون ناشر معتبر منتشر میشوند و سرنوشت مناسبی پیدا نمیکنند.
فیض با اشاره به اهمیت چاپ اثر اول گفت: برای اولین اثر یک شاعر جوان، چنین اتفاقی بسیار ارزشمند است. اگر کتاب اول ضعیف باشد، مخاطب و بازار توجه کمتری به آثار بعدی شاعر خواهند داشت و مسیر حرفهای او تحت تأثیر قرار میگیرد. تجربه نشان داده است که ارائه اثر اول به شکل اصولی، انگیزه و امید شاعر را برای ادامه مسیر افزایش میدهد و باعث میشود آثار بعدی نیز کیفیت لازم را داشته باشند.
وی در ادامه درباره وضعیت شعر انقلاب و ادبیات امروز ایران توضیح داد: بعد از انقلاب، شاهد نوعی رویکرد جدید در شعر هستیم که نمونههای آن پیش از انقلاب کمتر دیده میشد. شعر امروز ایران، به ویژه در حوزه ادبیات انقلاب، موضعمند است. شاعران جوان دغدغههای سیاسی و اجتماعی خود را در شعر منعکس میکنند و نگاهشان به وقایع جامعه، مقاومت و دفاع مقدس به وضوح مشخص است. این نگاه در کلمات و قافیهها نیز وارد شده و ادبیات انقلاب بعد از انقلاب را شکل داده است.
فیض افزود: این شعرها بار معنایی دینی و اخلاقی دارند و مفاهیمی مانند شهادت، آزادگی، حق و باطل، نماز و اذان در آنها دیده میشود. هر کلمه جایگاه ویژه خود را دارد و نشان میدهد که شاعر به مبانی اعتقادی و اجتماعی خود پایبند است.
وی درباره اهمیت مجموعه «مطلب» برای بازار نشر گفت: این مجموعه فرصتی فراهم کرده است تا شاعر بتواند با اطمینان اثر خود را ارائه دهد و مسیر حرفهای خود را به درستی ادامه دهد. بدون این روند، بسیاری از آثار اولیه شاعران جوان ممکن است بدون توجه منتشر شوند و سرنوشت مناسبی پیدا نکنند. مجموعه «مطلب» نمونهای موفق از همکاری ناشر و شاعر است که هم به کیفیت آثار و هم به اعتبار ناشر توجه دارد.
ناصر فیض در پایان گفت: این اقدام باعث شده تا شاعران جوان امید و انگیزه بیشتری برای ادامه فعالیتهای خود داشته باشند و جامعه ادبی شاهد آثار با کیفیت و قابل ارائه باشد. ما امیدواریم این روند ادامه یابد و چاپ اصولی و با اعتبار آثار شاعران جوان در آینده نیز تثبیت شود.
انجمنهای ادبی در ایران همچنان بدون بودجه رسمی فعالیت میکنند
جواد محقق، نویسنده و شاعر، در نشست تا کتاب توضیح داد که این اثر نتیجه تجربه سالهای فعالیت او در بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان است. او گفت: در دورهای که من معاون شعر بنیاد بودم، تلاش کردیم مجموعهای از کتابهای ارزشمند در حوزه ادبیات داستانی و شعری تهیه و منتشر کنیم. یک مجموعه ۱۰ جلدی از آثار داستانی که به فارسی ترجمه نشده بود و در کشورهای مختلف جهان درباره آنها نوشته شده بود، با همکاری مترجمان مختلف آماده و چاپ شد. اما شعر وضعیت متفاوتی داشت، هم به دلیل جایگاه بومی و ملی آن و هم به دلیل روش تربیت و آموزش شاعران.
محقق افزود: تصمیم گرفتیم دو کتاب دیگر هم منتشر کنیم. یکی در حوزه ادبیات داستانی با همکاری همکارانم و دیگری مجموعهای از گفتگوها با دستاندرکاران انجمنهای ادبی سراسر کشور بود. هدف از این مجموعه، ثبت تجربهها و خاطرات انجمنها و انتقال آن به نسل جدید بود. تقریباً ۵۰ نفر از استانهای مختلف کشور برای مصاحبه انتخاب شدند تا تجربه و خاطرات خود را در اختیار ما بگذارند.
وی ادامه داد: هنگامی که نیمی از مصاحبهها انجام شد، خبر ادغام بنیاد شعر و ادبیات داستانی با موسسه نمایشگاهها و خانه کتاب به ما رسید. با توجه به پیشرفت کار، تصمیم گرفته شد نسخه حاضر کتاب منتشر شود تا کار بلا تکلیف نماند و در صورت ادامه فعالیت، جلدهای بعدی نیز چاپ شوند. بنابراین کتاب حاضر به حجم ۶۵۰ صفحه آماده انتشار شد. البته از دوستانی که امکان مصاحبه فراهم نشد یا زمان کافی نداشتند، پوزش میطلبم.
محقق درباره اهمیت این کتاب برای فعالان جوان انجمنهای ادبی توضیح داد: این کتاب میتواند راهنمایی برای افرادی باشد که قصد راهاندازی انجمنهای ادبی دارند، تا مشکلات احتمالی و آسیبهای آینده را کاهش دهد. در بسیاری از انجمنها، اختلافات میان پیشکسوتان و اعضای جوان یا چالشهای مرتبط با اختلاط جنسیتی و قالبهای مختلف ادبی، باعث اختلال در فعالیتها میشود. هدف ما انتقال تجربه و ارائه راهکارهای عملی برای مدیریت این مسائل است.
وی به سابقه فعالیتهای انجمنها و نقش آنها در کشور اشاره کرد: یکی از اقدامات مهم ما، رسمی و شناسنامهدار کردن انجمنهای ادبی در سراسر ایران بود. بیش از ۱۵۰۰ انجمن طی سالهای مختلف با بنیاد مکاتبه کردند و با تأیید سه شاعر شناختهشده، پروانه فعالیت رسمی دریافت کردند. این اقدام به انجمنها امکان داد تا مستقل فعالیت کنند و از بودجه و حمایتهای فرهنگی بهرهمند شوند. همچنین تلاش کردیم فعالیتهای پژوهشی و چاپ آثار انجمنها تسهیل شود.
محقق در ادامه گفت: نکته دیگر، تلاش برای ایجاد ساختار قانونی و بودجهای برای انجمنها بود، مشابه بودجهای که برای سینما یا تئاتر در نظر گرفته میشود. بسیاری از انجمنهای ادبی حتی برای تهیه چای و شیرینی جلسات خود مشکل داشتند. همچنین برنامهای برای شناسایی و حمایت از فعالان جوان فراهم شد تا فعالیتهای فرهنگی آنان با دوره خدمت سربازی یا دیگر مسئولیتها قطع نشود.
وی افزود: ما انجمنهای ادبی را در کنار دو نهاد دیگر فعالیتهای مردمی و فرهنگی، یعنی هیئتهای حسینی و بسیج، به عنوان سه ضلع اصلی حرکتهای فرهنگی نرم در ایران معرفی کردیم. این نهادها، هم در گذشته و هم امروز، نقش مؤثری در تداوم فعالیتهای فرهنگی و اجتماعی دارند و توانستهاند اثرگذاری خود را در عرصههای پژوهشی، آموزشی و حتی نظامی و اجتماعی نشان دهند.
محقق در پایان گفت: کتاب «اهل انجمن» تلاش دارد تجربه و خاطرات انجمنهای ادبی سراسر کشور را ثبت کند و الگویی عملی برای نسل جدید ارائه دهد. این مجموعه همچنین نشان میدهد چگونه فعالیتهای مردمی فرهنگی میتوانند سازماندهی شده، شناسنامهدار و مؤثر باشند و به توسعه ادبیات و فرهنگ کشور کمک کنند.
ابهامات حادثه گم شدن بالگرد رئیس جمهور همچنان باقی است
محمدمهدی اسلامی، نویسنده کتاب «راز پرواز»، در نشست تا کتاب درباره روند شکلگیری این اثر گفت: یکشنبه ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۳، حدود ساعت ۴ صبح، خبر گم شدن بالگرد رئیس جمهور، شوکی بزرگ برای همه ما بود. من در یکی از ساختمانهای ایرنا حضور داشتم و تماسهای متعدد از دوستان و رسانهها برای کسب خبر تکمیلی دریافت میکردم. ابتدا گمان کردم که شوخی است، اما اخبار ضد و نقیض بعدی نشان داد که واقعیت تلخی رخ داده و بخشهایی از آن هنوز مبهم است.
وی افزود: برای پاسخ به پیگیریها، آقای مهدی مجاهد، معاون پیگیری ویژه رئیس جمهور، یکی از کانونهای اصلی خبر بود و آخرین اطلاعات از طریق او به دست ما رسید. چند روز بعد، جناب آقای دادمان پیشنهاد دادند مجموعهای از روایتهای نزدیکان شهید رئیسی در دستور کار باشگاه روایت انقلاب اسلامی قرار گیرد. باشگاهی که تازه تأسیس شده و هدفش ثبت نقاط مغفول مانده تاریخ انقلاب و تربیت راویانی برای پر کردن این خلأهاست.
اسلامی با بیان دشواریهای مصاحبه با آقای مجاهد گفت: او اصولاً رسانهگریز بود و تنها یک عکس از وی با شهید رئیسی وجود دارد که آن هم تصادفی ثبت شده است. راضی کردن او برای مصاحبه تفصیلی دشوار بود، اما نقطه قوت ما جایگاه ویژه و نزدیکی او به رئیس جمهور بود که امکان ارائه روایتهای منحصر به فرد را فراهم میکرد.
وی درباره پیچیدگیهای حادثه بالگرد اظهار کرد: اخبار ضد و نقیضی منتشر شد، از جمله دست داشتن اسرائیل یا برخی کشورهای همسایه، اختلالها و نویزهایی در منطقه که بعد از پیدا شدن پیکر شهید رئیسی پایان یافت، چرخش غیرمنتظره بالگرد، احتمال هک تبلت ناوبری خلبان و حتی فرضیه استفاده از سلاح فراصوتی. این حوادث جذابیت روایت را افزایش میداد و نشاندهنده ابعاد پرابهام حادثه بود.
اسلامی ادامه داد: روایت کتاب از دو روز قبل از شهادت آغاز شد و تا تشییع شهید امتداد یافت. خاطراتی از انتخابات ۹۶، آستان قدس، قوه قضاییه، دوره ریاست جمهوری و همراهان شهید مانند شهید موسوی نیز ضبط شد. حجم خاطرات فراتر از ظرفیت یک کتاب بود و انتخاب بخشهای مناسب برای انتشار، چالشی جدی بود.
وی محور اصلی کتاب را چنین توضیح داد: در نهایت، ۴۰ روز آخر، از وعده صادق۱ تا شهادت، انتخاب شد؛ دورهای شبیه چلهنشینی که شهید رئیسی در آن حوادث پرتنش و آزمونهای سختی را تجربه کرد. شجاعت و تدبیر او در دوران وعده صادق، مواجهه با رسانهها و پایبندی به اصول، نشاندهنده ویژگیهای متمایز این ۴۰ روز بود.
اسلامی در پایان گفت: تمام تلاش ما این بود که روایتها به سالگرد شهید رئیسی برسد و یاد ایشان بیش از پیش گرامی داشته شود. این اتفاق رخ داد اما در جنگ اخیر به حاشیه کشیه شد. امید است که این روایتها به غبارزدایی از پرونده پرابهام کمک کند و امکان درک بهتر شخصیت و مسیر شهید رئیسی را برای علاقهمندان فراهم آورد.
کد خبر 6690650
-
داستان یک رئیس جمهور شهید در لابهلای کتابها/ چهرهای از تعهد بیوقفه
-
هر کتابی مناسب معرفی به نوجوانان نیست
-
کمتوجهی به سفرنامه در ایران/سفرنامه نسبتی با ادبیات دارد
-
ساخت مترو؛ یکی از پیچیدهترین و راهبردیترین پروژههای ملی کشور بود
-
نیکزاد: اسکلت بیمارستان نجفزاده تا پایان سال تکمیل می شود
-
درخشش بانوان کاراته کار کهگیلویه و بویراحمد با کسب ۱۹ مدال طلا در کشور
-
ایران و بلاروس در مسیر توسعه همکاریهای گسترده سیاسی و اقتصادی
-
زمانی: حذف بودجه فرهنگی راهحل کسری بودجه نیست
-
مطهری: اخراج گلمحمدی ناباورانه بود؛ داور چهارم کم تجربگی کرد
-
نشست «رواق هنر» در اهواز برگزار شد
-
واشنگتن: تضمینهای امنیتی مانند ماده ۵ ناتو به اوکراین داده میشود
-
کاهش بروکراسی و تسهیل فرآیندها جهش علمی دانشگاهها را میسر میسازد
-
اظهارات رحمتی بعد از تساوی مقابل استقلال
-
هشدار یک کشور دوست درباره سناریو رژیم صهیونیستی در حادثه سیدنی
-
هشدار فرودگاه مشهد در پی پیشبینی بارش سنگین برف
-
حالا که «مُضر» هستیم از کشتی میرویم/ دبیر به اقدام درستکار رسیدگی کند
-
«پایتخت ۸» در چه مرحلهای است؟؛ عوامل مشغول پروژههای دیگر هستند
-
دمای مشهد به زیر صفر می رسد؛بارش برف و باران در خراسان رضوی
-
ظرفیت ۲۱ رشته پزشکی فوقتخصصی خالی ماند؛ اصلاح نحوه پرداختی دستیاران
-
جوادی: سامانه بارشی جدید وارد استان یزد میشود
-
مدارس هرمزگان در روزهای سه شنبه و چهارشنبه تعطیل شد
-
هشدار هواشناسی آذربایجانشرقی؛ برف و افت محسوس دما در راه است
-
مدارس و دانشگاههای ۴ شهرستان جنوبی استان بوشهر غیرحضوری شد
-
روزنامههای ورزشی دوشنبه ۲۴ آذر ۱۴۰۴
-
روزنامههای اقتصادی دوشنبه ۲۴ آذر ۱۴۰۴
-
روزنامههای صبح دوشنبه ۲۴ آذر ۱۴۰۴
-
روزنامههای ورزشی یکشنبه ۲۳ آذر ۱۴۰۴
-
روزنامههای اقتصادی یکشنبه ۲۳ آذر ۱۴۰۴
- تور شفق قطبی
- تعمیر کامپیوتر تهران
- ایمپلنت دندان
- استعلام شرکت با کد ملی
- آلپاری
- تبلیغات گوگل ادز
- فروش خودرو کارکرده
- خرید دستگاه تصفیه آب
- تبلیغ در گوگل
- چاپ کارت ویزیت
- سرور اچ پی
- تور شفق قطبی اقساطی
- خرید دام زنده
- مهرینو
- تهران تایمز
- روزنامه آگاه
